W e l k o m !

Multiculturaliteit in de klas

Omdat België een multiculturele samenleving is, kunnen scholen er niet meer om heen: in de klassen is multiculturaliteit ook terug te zien. Een multiculturele klas wordt omschreven als een klas met diversiteit in etniciteit, religie, moedertaal en culturele traditie. Er kan gesproken worden van een multiculturele klas wanneer we minstens twee verschillende nationaliteiten kunnen onderscheiden, wanneer er minstens vijf kinderen het Nederlands niet beheersen of ouders hebben met een niet-Nederlandstalige achtergrond. Miscommunicatie en misverstanden kunnen sneller optreden aangezien de kinderen en de leerkracht de taal bekijken vanuit hun eigen culturele achtergrond. Ongeacht de etnische achtergrond dient het onderwijs de jongeren klaar te stomen om te kunnen participeren in onze multiculturele samenleving. Zo streeft men ernaar om de multiculturele samenleving bijeen te houden en om gelijke kansen tussen de leerlingen te bevorderen. 

  

Vlaamse jeugd worstelt met multiculturaliteit-Knack

© BELGA

Hoewel jongvolwassenen in Vlaanderen van alle leeftijdsgroepen het minst negatief staan tegenover vreemdelingen, heerst ook bij hen "heel wat achterdocht" jegens allochtonen. Dat staat in De Standaard en Het Nieuwsblad na een onderzoek door de Leuvense professoren Koen Abts en Marc Swyngedouw.

De professoren vroegen een kleine 500 jongvolwassenen, tussen 18 en 35 jaar, "hoe ze tegenover de migrant en de islam staan". Uit de antwoorden blijkt dat de jeugd duidelijk worstelt met de multiculturele samenleving.

"Eén op de vier jongvolwassenen beschouwt migranten als onbetrouwbaar, twee op de vijf zien migranten als een culturele bedreiging en de helft van de jongvolwassenen noemt migranten een bedreiging voor de sociale zekerheid", luidt het.

Vooral de islam lijkt de grootste motor achter die wijdverspreide achterdocht. "Meer dan de helft van de jongeren is van mening dat de islamitische landen zich tegen Europa zullen keren als het erop aankomt, en is meer dan 40 procent ervan overtuigd dat de islamitische waarden een bedreiging vormen voor Europa."

Ook opmerkelijk: hoe ouder iemand wordt, hoe negatiever de houding tegenover alles wat vreemd lijkt. (Belga/EE)

Hoe omgaan met de verschillen in je klas?

In het artikel hierboven kon je lezen dat jongeren argwaan koesteren tegenover allochtonen. Ze zien duidelijke uiterlijke, culturele en religieuze verschillen. Daarnaast spreken we ook nog een andere taal.  Aan onze uiterlijke kenmerken kunnen we niets veranderen en onze afkomst en religie zijn mede verantwoordelijk voor wie we zijn. Hoe kunnen we de vooroordelen die jongeren creëren als ze ouder zijn tegengaan? Om te beginnen is het belangrijk dat je als leerkracht op een positieve manier met de verschillende culturen in je klas omgaat.  Daarmee kan je al beginnen in de kleuterklas. Op de website van Klasse vind je enkele tips om het beste uit je multiculturele klas te halen:

 1. Laat de kinderen van de klas vertellen over hun eigen leefwereld
 2. Geef het religieuze een plaats ongeacht in welke school je lesgeeft
 3. Heb oog en oor voor de positieve waarden van gemeenschapszin
 4. Laat de kinderen aan de hand van foto's vertellen over hun eigen familie
 5. Hou een gesprekje over betekenisvolle voorwerpen uit hun eigen land
 6. Toon belangstelling voor de thuistaal
 7. Geef de mix van invloeden een plaats in de klas
 8. Verken hoe de kinderen wonen door op huizentocht te gaan langs hun huizen
 9. Speel zoveel mogelijk buiten. Speel er dan ook de spelletjes die zij spelen
10. Maak video-opnames waarbij de kinderen zich voorstellen op een veelzijdige manier

Het volledige artikel vind je hier

Hoe omgaan met de verschillende talen in je klas?

Ook al spreken we niet allemaal dezelfde taal, toch is het belangrijk dat we elkaar verstaan. In de kleuterklas vinden we meer en meer kinderen terug die thuis een andere taal spreken en zij krijgen per definitie het etiket van kinderen met taalproblemen opgeplakt. Het benutten van meertaligheid biedt echter een waaier aan mogelijkheden. Dit is niet enkel bevorderend voor het sociaal-emotioneel welzijn en de eigenwaarde van kinderen, maar stimuleert bovendien kinderen hun taalontwikkeling. Voor kinderen die eentalig opgroeien is dit een verrijking van hun taalrepertoire en maakt dit hen competenter in het omgaan met diversiteit. Samengevat zijn drie strategieën efficiënt om met taaldiversiteit om te gaan:

• Een constructief en open taalbeleid dat zich waarderend openstelt voor de taal die kleuters en ouders spreken. Zo kunnen brieven en aankondigingen gemaakt worden in meerdere talen, kunnen ouders ondersteund worden in het meertalig opvoeden van hun kinderen, …  
•  De omgeving talensensibiliserend vormgeven om bij kleuters en ouders een positieve attitude en openheid te creëren voor de meertalige realiteit. Zo kunnen liedjes gezongen worden in andere talen, kunnen meertalige materialen voorzien worden, kunnen ouders uitgenodigd worden om een verhaal te vertellen in hun taal, …  
•  Het faciliteren van functioneel veeltalig leren door de taal van leerlingen te benutten als kapitaal in de opstap naar nieuwe kennis. 

Vergeet niet dat kinderen die het Nederlands niet beheersen en niet voldoen aan je verwachtingen meestal een gezin komen waar de ouders het Nederlands evenmin beheersen. Op de website van Klasse botste ik op een artikel rond het meertalig communiceren met ouders. Heb je al gehoord van vertaalfiches? Dit zijn fiches waar in een boodschap wordt meegedeeld in het laagdrempelig Nederlands en in negen verschillende talen. Het is heel belangrijk dat deze vertaalfiches geen constante zijn tijdens de schoolperiode van het kind en dat de ouders het Nederlands op termijn wel beheersen. Net daarom is het zo belangrijk dat de boodschap in hun moedertaal wordt begeleid door de Nederlandstalige vertaling. Neem gerust een kijkje voor het volledige artikel.

Kortom: we bereiken niets als we kinderen met een andere taalachtergrond in een hokje plaatsen en hen als een probleem beschouwen. Wees zo creatief mogelijk en ga op zoek naar een manier om dit een plaats te geven in je klas.

Een taalbad

In een klas waar een heleboel kinderen zitten, is het uiteraard onmogelijk om met elk kindje te communiceren in zijn/haar moedertaal. Elk kind zou alle mogelijke steun moeten krijgen om het Nederlands te hanteren, met respect voor het spreken en schrijven. Het aanleren van een tweede taal verloopt echter niet zoals je een eerste taal hebt geleerd. Je gaat niet meer brabbelen zoals je dat in je moedertaal in eerste instantie deed. In de eerste fase ga je luisteren naar wat je hoort in je omgeving. Dat is de reden waarom veel anderstalige kindjes er in het begin maar stilletjes bij zitten. Hier loopt het vaak al mis, want veel leerkrachten interpreteren dat kind als een kind dat niet wil participeren, niet aandachtig is, terwijl het op dit moment de woorden en begrippen als een spons absorbeert. Nadien ga je de woorden die je hebt opgevangen en een betekenis hebt gegeven, gebruiken. Eerst zal het enkel dat woord zijn vooraleer je het min of meer in een zin kan plaatsen. Je wordt ondergedompeld in de nieuwe taal, het is als het ware een taalbad. Als leerkracht moeten we hier wel grenzen kunnen plaatsen, want anders verzuipen de kindjes in het aanbod van de nieuwe taal. Lees gerust het volgende artikel van de Standaard waar dit zo mooi verwoord wordt: " Gebruik het beeld van een taalzwembad, waarin je tijd krijgt voor watergewenning, en af en toe aan de rand (thuistaal) mag gaan uitrusten. Zo leer je zwemmen."

De verteltas

In het kader van mijn onderwerp ben ik op zoek gegaan naar een aantal creatieve manieren om anderstalige kleuters (en eventueel de ouders) ondersteuning te bieden bij het leren van het Nederlands. Ten eerste neem ik je dan ook graag mee naar de wereld van de verteltas. Een verteltas is een tas of koffer waarin je een prentenboek stopt. Daarna ga je op zoek naar ondersteunend materiaal om het verhaal tot leven te laten komen. Het is dan ook de uitdaging om daar zo creatief mogelijk in te zijn.

Waarom zou je de verteltas gebruiken?

• Ouderparticipatie: ouder(s) en kind verkennen samen de Nederlandse taal
• Ouderbetrokkenheid: zeker bij jonge kinderen is de hulp van de ouders een vereiste om het verhaal te begrijpen
• Taalontwikkeling van zowel het kind als de ouder worden bevorderd
• Leesbevordering    

Het lijkt allemaal niet zo bijzonder, maar de impact van het vertellen van eenvoudige verhaaltjes is niet te onderschatten. Bij anderstalige kleuters is het wel aan te raden om een cd met het ingesproken verhaal mee te geven. Nadien kunnen de ouders thuis in hun moedertaal aan de slag met de verteltas.

                                                                                                                                                             

Nederlands leren met Boris en Binti

Bij Ketnet gaat onze toenemende multiculturele samenleving niet onopgemerkt voorbij. Zij bieden de tekenfilm Boris en Binti aan.

Wie zijn Boris en Binti?

Twee kleuters in een eigentijdse, kleurrijke, herkenbare wereld. Boris is blank en woont met zijn papa, mama en zijn kleine zusje in een sociale woonwijk. Binti heeft een kleurtje en woont met haar mama in een appartementsgebouw. De kinderen wonen in een multiculturele stad waarin net zo goed plaats is voor een boterham als voor een gebakken banaan.

Aangezien Ketnet er voor alle kinderen is, is deze reeks een schot in de roos. Met dit programma willen ze niet enkel de kinderen bereiken, maar ook de ouders betrekken bij het leren van het Nederlands. Online kan je Boris en Binti niet enkel bekijken, maar wordt het programma ondersteund met ondertitels en heb je zelfs de kans om de teksten af te drukken.

Muziek en taal

De mens is uniek op deze planeet, want er is geen enkel wezen dat kan communiceren zoals wij dat kunnen. Op deze blog heb je al diverse middelen kunnen vinden om het aanleren van een nieuwe taal te bevorderen, maar het middel bij uitstek is muziek. Muziek is niet alleen een universele taal, maar ook vertoont muziek heel wat overeenkomsten met taal.

Waarom is muziek zo belangrijk tijdens de ontwikkeling van jonge kinderen?

• Muzikale ontwikkeling: de ritmische en melodische vaardigheden van het kind worden aangesproken tijdens het zingen en spelen. Ook het vermogen om op bepaalde klanken te reageren en het luistervaardigheden worden bevorderd.
• Motorische ontwikkeling: het evenwichtsorgaan dat zich in het oor bevindt, zorgt ervoor dat muziek en beweging onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Dansen zorgt ervoor dat het kind controle krijgt over zijn lichaam en bewegingen leert coördineren. Het bespelen van verschillende instrumenten zorgt voor de ontwikkeling van de fijne en de grove motoriek.
• Sociale en emotionele ontwikkeling: net als bij taal ontdekt het kind een manier om zich te uiten. Door in groep te communiceren, groeit het groepsgevoel. Dit zorgt voor een positiever zelfbeeld.
• Cognitieve ontwikkeling: door herhaaldelijk liedjes te zingen, ontdekken kinderen de structuur van een taal. Daarbij wordt het auditief geheugen aangesproken.
• Neurologische ontwikkeling: bij kinderen die reeds op jonge leeftijd veelvuldig in aanraking komen met muziek zijn de rechterhersenhelft (gevoelstoestand) en de linkerhersenhelft (intellect, spraak) sterker met elkaar verbonden dan bij niet-musicerende kinderen.

Waarom is muziek zo belangrijk bij de taalontwikkeling van jonge kinderen?
Uit onderzoek tussen baby's en hun verzorgers blijkt dat het basismodel van communicatie een muzikaal patroon volgt. De vocale en muzikale spelletjes leiden tot de ontwikkeling van taal. Ik merk zelf ook tijdens de muzikale sessies die ik geef, dat plezier tijdens deze momenten echt de bovenhand neemt. Plezier motiveert de kinderen en dan ontwikkelt een leerproces zich vanzelf. Zo krijgen de kinderen de kans om zich spelenderwijs te ontplooien.
In taal vinden we net als in muziek korte en lange, hoge en lage klanken terug. In elke taal klinkt dat anders. Daarom is het voor anderstalige kinderen heel interessant om een nieuwe taal via muziek te leren. Zo krijgen ze inzicht in de nieuwe taal. Bij het zingen van nieuwe liedjes is de bijdrage misschien het meest voor de hand liggend, maar eigenlijk dragen alle muzikale activiteiten bij tot taalontwikkeling, zoals bijvoorbeeld het verwoorden van geluiden en het nabootsen van klanken.

Muziek op schoot

Muziekeducatie met jonge kinderen is in Nederland al meer dan 25 jaar een feit. Muziek op schoot verzorgt verschillende muzieksessies voor ouders met hun kleine spruit met oog op de totale ontwikkeling van het kind. Deze sessies worden buitenschools georganiseerd. Daarnaast organiseren ze speciale concerten voor de allerkleinsten en zelfs studiedagen voor onthaalouders, kinderverzorgers, kleuterleiders... om zich te verdiepen in muziek met het jonge kind. Ze bieden ook een cursus aan waarbij 1 leerkracht van de school zich kan laten omvormen tot expert op dit gebied. De uitgave van het tijdschrift Pyramide valt eveneens onder het toeziend oog van de organisatie. In dat magazine worden onder andere de nieuwste ontwikkelingen omtrent muziekeducatie neergeschreven. Muziek op Schoot is doorheen de jaren een echt begrip in Nederland geworden. In zo goed als elk dorp kan je terecht voor de activiteiten van Muziek op schoot.
Meer info vind je op hun website.

En wat in Vlaanderen?

Kinderklanken is een initiatief van vzw de Notenboom. De muzikaliteit die kinderen reeds op jonge leeftijd bezitten, wil Kinderklanken aanspreken, stimuleren en tot ontwikkeling brengen. Daarbij worden muzikale vaardigheden ingezet om deze doelgroep te begeleiden in de muzikale interactie. Het uitgangspunt hierbij is dat leren op een natuurlijke wijze plaatsvindt door de activiteiten te introduceren in dagelijkse opvoedingssituaties. Denk hierbij aan liedjes en spelletjes die gaan over aankleden, tanden poetsen, opruimen... De activiteiten worden opgebouwd met oog op de totale ontwikkeling van het kind. De opgeleide docenten kunnen ouders en begeleiders observeren, inspireren en stimuleren in het muzikale spel. Kinderklanken zet trajecten op met ouders en baby', peuters, onthaalouders, kinderdagverblijven en kleuterscholen.Het eigenlijke doel van de projecten is de ouders begeleiden bij de ontwikkeling van hun kind, want zij zijn echter de beste leraars.

In vergelijking met de ontwikkelingen in Nederland , staan deze muzieksessies in Vlaanderen nog in de kinderschoenen. Waar Kinderklanken vijf jaar geleden begonnen is met deze sessies op één locatie, worden deze vanaf 2014-2015 op 11 locaties georganiseerd.

Zelf heb ik de kans gehad om het postgraduaat Muziek met jonge kinderen te voltooien en een muziekreeks in een kleuterklas in Mechelen te geven. In die klas zaten kinderen van vijf verschillende nationaliteiten. Het was verbazingwekkend hoe kinderen die geen Nederlands spreken tijdens de schooluren, volledig openbloeiden tijdens de sessies die ik gaf.
Kortom: muziek is een universele taal die echt iedereen kan begrijpen!

                                                   
Bezoek de website van Kinderklanken!

Multicultureel onderwijs in Vlaanderen: werk aan de winkel!

De universiteiten van Gent en Amsterdam hebben recent een onderzoek gedaan naar multiculturaliteit op school.  Daaruit blijkt dat er weinig aandacht gaat naar multiculturaliteit in "witte" scholen. Dat lijkt misschien logisch, maar dat is het niet. In de eindtermen staat toch dat elke school moet investeren in multicultureel onderwijs? Bovendien hebben autochtone kinderen eveneens kennis nodig over de multiculturele samenleving en racisme. Misschien zelfs meer dan allochtone kinderen. Verder blijkt dat veel leraren enkel religieuze diversiteit verstaan onder multiculturaliteit. Aan meertaligheid wordt in heel wat scholen gewoon geen aandacht geschonken. Wat zeer opmerkelijk is dat de scholen van de verschillende steden verschillen met elkaar. Dit kan volgens de onderzoekers gekoppeld worden aan de politieke achtergronden van de verschillende steden.

De realiteit liegt er niet om. Vlaanderen telt circa 1,5 miljoen inwoners van niet-Belgische origine. Waarvan de cijfers in grote steden procentueel nog hoger liggen:

Brussel: 68 procent

  Yvan Mayeur is de burgemeester van Brussel en is een Belgisch politicus voor de PS. De PS streeft naar een samenleving waar de school een plaats moet zijn waar alle kinderen gelijk zijn. Elk kind zou er met de nodige begeleiding de kans moeten krijgen om zijn of haar talenten te ontwikkelen. Brussel probeert het voorrang verlenen aan Nederlandstalige kinderen die zich willen inschrijven in een basisschool tegen te gaan. Uitgezonderd broertjes en zusjes van reeds ingeschreven kinderen heeft ieder kind, ongeacht de afkomst en achtergrond, even veel recht om naar school te gaan.

Antwerpen: 40 procent
 Bart De Wever is burgemeester van Antwerpen en partijvoorzitter van NV-A. NV-A zet in op de talenkennis van Nederlandstalige leerlingen. Daarnaast vinden ze ook dat de lat voor kinderen van een andere origine hoger moet liggen. Tegelijk vinden ze dat kinderen via het basisonderwijs in contact moet komen met andere talen. Spelenderwijs leren door liedjes en spelletjes stimuleert de taalgevoeligheid van kinderen. Antwerpen scoort slecht op vlak van multicultureel onderwijs. Misschien wordt vergeten dat het spelenderwijs leren niet alleen een stimulans is voor Nederlandstalige kinderen, maar dat dit een even positieve invloed heeft op anderstalige kinderen die Nederlands leren.

Gent: 25 procent
 Daniël Termont, burgemeester van Gent en Belgisch politicus bij SP.a. SP.a tracht een samenleving te creëren waar kinderen het recht hebben zich volop te ontplooien en gezinnen het recht hebben om hun kinderen een goed leven te geven. Daarbij mag culturele en religieuze achtergrond absoluut geen rol spelen. We kunnen stellen dat Gent als voorbeeldstad functioneert wat multiculturaliteit betreft. Uit onderzoek blijkt dat ze bij de besten scoren wat multiculturaliteit in het onderwijs betreft. Ze leveren de nodige inspanningen om niet enkel de religieuze diversiteit, maar ook meertaligheid en culturele verschillen aan te kaarten tijdens de schooluren.

Leuven: 25 procent
 Louis Tobback kennen we als de burgemeester van Leuven en is eveneens Belgisch politicus bij SP.a. Leuven kunnen we schetsen als een voorvechter van multiculturaliteit. Het percentage van de inwoners van niet- Belgische origine ligt hier wat lager dan in andere grote steden, maar deze stad zet ook hoog in op multiculturaliteit.

Merdan Taplak over multiculturaliteit in België

Het was helemaal geen gemakkelijke opgave om een levende bron te vinden omtrent mijn onderwerp. Tot ik Merdan Taplak tegenkwam. Het eigenlijke filmpje dat ik wou uploaden was dit, maar om één of andere onverklaarbare reden lukte dit niet. Tijdens het zoeken viel me op dat er geen enkel politiek interview te vinden is dat over multiculturaliteit in Vlaamse scholen gaat. Heel jammer dus...
Merdan Taplak is voor de meesten onder ons geen onbekende. Deze dj is zelf van Turkse afkomst en is tijdens zijn opvoeding zowel met de Turkse als de Vlaamse cultuur in aanraking gekomen. Wat ik ontzettend mooi vind, is dat hij de verschillen tussen de culturen omdraait naar iets positiefs. Je merkt dat hij een rijke bagage met zich meedraagt als hij over zijn muziek praat en zeker als je nadien naar zijn muziek luistert.

Lezersbrief Klasse

Beste lezers,

Muziek in de kleuterklas. Op het eerste zicht lijkt dat helemaal niet zo belangrijk, maar dan vergis je je. Zingen doen we elke dag: in de douche, in de file, tijdens het koken... Het liefst als niemand het hoort. Zingen in de klas met je kleuters doe je wellicht minder. Begin vanaf morgen elke dag met een liedje. Je zal zien dat de kinderen er niet enkel plezier aan beleven, maar het zingen in groep creëert meteen een groepsgevoel. Muziek is een universele taal, dus je anderstalige kleuters gaan de Nederlandse woorden gemakkelijker onthouden als ze herhaaldelijk gezongen zijn. Zo creëer je al aan het begin van de dag een moment waar iedereen aan kan deelnemen en niemand uit de boot valt. Wat is er mooier om je dag op die manier te beginnen?

Het is heel goed mogelijk om een goede klassfeer te creëren in een klas waar Jan en Leentje, maar ook Fatima, Ali en Xing-Jao zitten. Wij, Vlamingen doen het niet al te best, dat omgaan met multiculturaliteit in de klas. In godsdienstlessen gaat het wel eens over de verschillende godsdiensten, maar veel verder gaat het niet. Daarom is het tijd om aan de alarmbel te trekken en kunnen we beginnen met elkaar te verstaan. Taal kunnen we dus bevorderen met muzikale spelletjes, liedjes, dansjes... Het internet staat bol van creatieve ideeën, maar velen onder jullie hebben deze wellicht nog niet ontdekt.

Vandaar deze oproep om de taalkloof tussen de verschillende kindjes een beetje te verkleinen met muziek, want kleine beetjes maken veel. Je zal zien dat je er zelf ook vrolijker van wordt!

Niet alleen de liedjes hebben een positief effect op het leren van onze taal. Ook ritmische spelletjes, klanken nabootsen, het bespelen van verschillende instrumenten kan een duwtje geven in de goede richting. Net als taal vertoont muziek korte en lange, hoge en lage tonen... de gelijkenissen zijn erg groot en het is een heel toegankelijke manier. Ik ben er zeker van dat je er zelf ook erg veel plezier aan gaat beleven en dat je alleen maar lachende gezichtjes om je heen gaat zien.

Muzikale groeten,

Jocelijn Maes, studente kleuteronderwijs, blended traject, KHLeuven.